lunes, 7 de octubre de 2019

Cando Gomesende era un centro de comercio. Delfín e Manuel Álvarez

Andrés Andrade e Olga Bernárdez Álvarez na tenda fundada por Delfín Álvarez, con pezas de porcelana de descarte da fábrica fundada por  Manuel Álvarez



Ana Mosquera

Hai uns meses, un grupo de afeccionados á fotografía fomos facer unha sesión de fotos aos restos da enorme fábrica de porcelana de Santa Clara en Vigo.
Eu non podía deixar de lembrar todo o que meu avó me tiña contado do fundador e do seu irmán Delfín de quen falaba con certa familiaridade.
Aquela enorme extensión do complexo, hoxe en ruínas, do barrio de Cabral, enlazaba directamente con Gomesende. De feito á tenda de Gomesende acudían os paisanos e os comerciantes a mercar a louza de descarte das fábricas de Manuel Álvarez e Hijos, algo parecido ao que hoxe chamamos un “outlet”, o que convertía o lugar nun punto obrigado de paso para bastantes comerciantes.

Darsena de transporte das instalacíons de Álvarez en Cabral



O día de 29 de setembro celébrase o San Miguel das Uvas Maduras. Era tradicionalmente o día da festa en Gomesende, polo que decidimos achegarnos a ver se había sorte e atopabamos a alguén da familia Álvarez.
Acertamos. Xuntábanse máis de 60 persoas, entre descendentes de varias xeracións de Delfín Álvarez e as súas respectivas parellas.


Casa de Delfín Álvarez en Gomesende

Andrés Andrade, como el di o xenro do Julio da tenda, de seguida fixo de anfitrión. Mostrounos con gusto esa tenda que tantas veces viamos ao pasar e incluso fotografamos desde a fiestra nalgunha ocasión.
Andrés Andrade, xunto con Olga Bernárdez Álvarez, recibiron a miña curiosidade con moito cariño e déronme a oportunidade de poder remexer nos restos da que foi unha das máis importantes tendas da comarca, durante unha boa parte do século XX.


OS IRMÁNS ÁLVAREZ

Nacidos en Gomesende, Manuel e Delfín Álvarez tiñan un negocio de madeira en Cuba.
Manuel era moi asmático e pasaba moito tempo en Gomesende. O calor húmido do Caribe producíalle fortes crises. Casou cunha mulata chamada Clara e de apelido irlandés, O’Farril.
Dadas estas ausencias, Delfín era o que levaba boa parte do negocio en Cuba, pero, chegado un momento, decidiu que el quería voltar definitivamente a casa e que vendía a súa parte.
A empresa cubana foi liquidada e aquí a vida dos irmáns sepárase, pero non totalmente.

Retrato de Delfín Álvarez 

DELFÍN E GOMESENDE

Delfín, con bo ollo, se pensamos no principio do século XX, monta un completísimo almacén en Gomesende. Para comprender esta decisión temos que entender a importancia deste enclave naquel momento.
Gomesende, antigo couto episcopal, contaba coa única farmacia da contorna, con boticarios de verdade, xente preparada que axudaba co papeleo e evitaba ter que desprazarse a Celanova que quedaba máis lonxe.


Detalle da casa das boticarias

A feira do 23 de Gomesende, durante boa parte do século XX, era un lugar de encontro da zona do Ribeiro e da Montaña, seguramente tamén do contrabando. Ocupaba desde a tenda de Delfín Álvarez, no Cruce, até o Noval. 
Comerciantes, artesáns e labregos intercambiaban os seus produtos. Podíanse mercar zapatos e roupa e por suposto vender o gando. Era o lugar onde se tiraban as fotos, sobre todo en grupo para gastar menos. Un dos motivos era enviárllelas aos familiares emigrados. Era tamén un lugar para ir a mocear. Gomesende funcionaba así como unha cidade efémera que, durante un día ao mes, contaba con todos os servizos.


Foto dos meus avós feita na Feira.

As feiras máis importantes era as do 23 de decembro, onde os que podían mercaban o polvo para a noiteboa. Este era o prato tradicional do nadal montañés de Ourense que xa se perdeu.
A outra era a do 23 de maio, á que acudían os ribeiraos da Arnoia a venderlle aos veciños da montaña os produtos para a sementeira de tacos, como cebolas xa nacidas, que era máis doado adiantar no clima da ribeira.
Non é de estrañar que neste lugar, onde os labregos vendían só produtos da terra, se celebrase o San Miguel. A recollida da colleita.
A decisión de Delfín Álvarez de instalarse en Gomesende foi naquel momento unha decisión segura, que axudou a prosperidade daquela especie de aldea con fermosas casas burguesas. Unha rareza digna de mención no rural galego.

A feira foi esmorecendo. A implantación de varias liñas de autobuses a Celanova desde a fronteira, para cubrir o contrabando, facilitou a comunicación de moitas localidades coa vila, á que xa se podía acudir en calquera momento e fixo innecesaria a feira. Pero aquela tenda que fundou Delfín mantívoa o seu fillo Julio, a rebordar aínda de mercadoría nos anos oitenta. Pasou a se tenda-bar e o único lugar de encontro.

Como di un paisano nun vídeo de 1988: “Agora está todo moi ben, teño carreteira até a porta, por arriba e por abaixo, pero se quero falar con alguén teño que vir aquí”.
En 1995 pechou definitivamente a tenda de Gomesende, as casas burguesas construídas polos comerciantes comezaron a deteriorarse.
Os herdeiros de Delfín manteñen a casa petrucial en bo estado e desde hai uns cinco anos xúntanse sempre polo San Miguel. Onde antes era a festa agora poñen unha carpa
cunha pulpeira, para que as novas xeracións se coñezan entre elas e coñezan as súas raíces.


COMO UNHA MALA INVERSIÓN LEVOU A MANUEL ÁLVAREZ A FABRICAR PORCELANA

Pero volvamos aos comezos. Manuel Álvarez ao retornar da emigración cubana instalouse con Clara O´Farril e os seus fillos en Vigo.


Manuel Álvarez
En principio, toma unha decisión máis arriscada e fracasa. Por algún mal consello financeiro investiu unha boa parte dos seus aforros, traídos de Cuba, en marcos alemáns. Ao rematar a primeira guerra mundial o valor do marco ao cambio era inapreciábel debido á terríbel inflación na que se sumiu Alemaña, e que sería despois o caldo no que se coceron as ideas nazis.

O grande mérito de Manuel Álvarez está en converter este fracaso no xerme dunha das industrias máis importantes da Galicia do século XX.
Manuel, para solucionar o problema financeiro, tiña que desfacerse dos marcos. Así que marcha a Alemaña. En Silesia gastou todos os marcos en porcelana e así se introduce nese mundo, primeiro na venda, para despois acabar formándose na elaboración de porcelana e louza, até conseguir pezas de gran calidade.
En Vigo gústame contar a historia de Manuel Álvarez e os marcos, que lle oín contar por primeira vez ao meu avó cun chisco de orgullo, e que en Vigo é unha historia bastante ignorada, igual que a orixe da familia en Gomesende.
Manuel Álvarez morreu durante a Guerra Civil. O seu fillo Moisés foi o Director da empresa, e finalmente fixose coa totalidade da propiedade en 1950, tras diversos tratos cos seus irmáns e a nai.
Na dirección e funcionamento diario da fábrica era Alfredo, fillo de Delfín o encargado real do funcionamento, a pesar de que na práctica non obstentaba ningún cargo nominal.
Tamén son poucas as persoas que saben que a primeira fábrica de Manuel Álvarez e Hijos estaba no solar que despois ocuparía o Corte Inglés.
O conglomerado de fábricas remataria pechando e hoxe so quedán as vaixelas e as ruinas.



2 comentarios:

  1. Gracias polo artigo. O meu avó tamén me ten contado esta historia que tan ben relatas.

    ResponderEliminar
  2. Moi boa historia. Fíxoseme curta. Impresiona a última das fotografías.

    ResponderEliminar